Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

prof. dr hab. Marek Bankowicz

Profesor zwyczajny
 
Kierownik Katedry Współczesnych Systemów Politycznych
 

Przebieg kariery naukowej:

Mgr nauk politycznych 1984; dr nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce 1990; dr hab. nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce 1999; profesor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce 2007.
 
Znajomość języków obcych: angielski; czeski; rosyjski; włoski.
 

Zainteresowania badawcze:

Aktywność naukowa prof. dr. hab. Marka Bankowicza koncentruje się wokół następujących nurtów badawczych:

  • systemy polityczne,
  • demokracja
  • autorytaryzm i totalitaryzm,
  • przywództwo polityczne,
  • najnowsza historia polityczna świata.

W nurcie badań odnoszących się do systemów politycznych prof. Marka Bankowicza szczególnie interesują problemy krajów Europy Środkowej, a zwłaszcza tematyka czechosłowacka i czeska. Ma w swoim dorobku w tym obszarze szereg książek i dużych artykułów naukowych. Książka pt. „Systemy władzy państwowej Czechosłowacji i Czech. Studium instytucjonalno-polityczne” (Kraków 1998) spotkała się z szerokim rezonansem w Republice Czeskiej, gdzie była nader przychylnie recenzowana na łamach naukowych periodyków, a badacze czescy nierzadko przywołują ją w swych publikacjach. Problematyce czeskiej poświęcona jest nadto rozprawa, napisana razem z Janem W. Tkaczyńskim, pt. „Die Tschechische Republik auf dem Weg in die Europäische Union“ (Droga Republiki Czeskiej do Unii Europejskiej), która ukazała się w Monachium w 2001 r. nakładem Uniwersytetu Bundeswehry. Książka poświęcona jest charakterystyce i ocenie przygotowań Republiki Czeskiej zarówno w aspekcie rozwiązań wewnątrzpolitycznych, jak i w sensie działań na arenie międzynarodowej do członkostwa w Unii Europejskiej. O niektórych aspektach historii politycznej Czechosłowacji traktuje książka pt. „Zlikwidowane państwo. Ze studiów nad polityką Czechosłowacji” (Kraków 2003), będąca zbiorem esejów naukowych. Jest ona ceniona w gronie polskich badaczy spraw czeskich, została dostrzeżona również w Czechach, a szczególną uwagę zwrócono na te jej fragmenty, które analizują drogę życiową i poglądy polityczne Tomasza G. Masaryka i Václava Havla. Problematyce czeskiej prof. M. Bankowicz poświęcił ponadto liczne studia i artykuły naukowe publikowane w języku polskim i w języku angielskim. Jest autorem dużych rozdziałów dotyczących dwudziestowiecznej polityki czechosłowackiej i czeskiej, które były częścią dwóch książek w języku angielskim. Pierwsza z nich to praca pt. „East-European Multi Party Systems”, której jest współautorem, a która ukazała się w 1988 roku w Helsinkach nakładem Fińskiej Akademii Nauk. Druga natomiast to praca pod redakcją S. Berglunda i J.A. Dellenbranta pt. „The New Democracies in Eastern Europe. Party Systems and Political Cleavages”, wydana przez znane brytyjskie wydawnictwo Edward Elgar Publishing Limited. Praca ta miała dwa wydania (I wyd. 1991 rok, II wyd. 1994) i jest bardzo znana w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Skandynawii, gdzie często jest wykorzystywana niczym podręcznik akademicki o polityce Europy Środkowej. We wspomnianych powyżej anglojęzycznych pracach prof. M. Bankowicz jest również autorem części poświęconych Bułgarii. Środkowoeuropejskiej problematyce ustrojowej poświęcona jest książka pt. „Transformacje konstytucyjnych systemów władzy państwowej w Europie Środkowej” (Kraków 2010). Zainteresowania naukowe prof. M. Bankowicza z zakresu systemów politycznych obejmują ponadto głównie problematykę ustrojową państw azjatyckich. Jestem autorem książki pt. „System polityczny Singapuru. Ewolucja historyczna i teraźniejszość” (Kraków 2005), a także szeregu dużych artykułów naukowych – opublikowanych w języku polskim i czeskim – podejmujących tematykę systemów ustrojowych i konstytucyjnych Singapuru, Malezji i Japonii.

Zagadnienia związane z demokracją jako systemem politycznym prof. Marek Bankowicz podjął m.in. w książkach pt. „Fenomen demokracji” (Kraków 1999) oraz „Demokracja. Zasady, procedury, instytucje” (Kraków 2006), a także w licznych artykułach naukowych opublikowanych bądź w języku polskim, bądź też w językach obcych. Centralny postawiony w tych publikacjach problem badawczy stanowi pytanie – na ile demokracja jako model ustrojowy, charakteryzujący się ściśle określonymi procedurami i stojącymi u ich źródeł wartościami, stanowi zawsze i niezmiennie model przeciwstawny autorytaryzmowi. Rozstrzygnięcie owego problemu badawczego następuje poprzez wskazanie na naturę demokracji jako ustroju oddającego władzę większości, ale przy respektowaniu i nienaruszalności praw i wolności mniejszości. Analizie modeli współczesnych prezydentur realizowanych w rozmaitych państwach, a także badaniu usytuowania instytucji głowy państwa w systemie parlamentarno-gabinetowym, kanclerskim, prezydenckim, półprezydenckim i systemie rządów zgromadzenia poświęcona jest książka prof. M. Bankowicza pt. „Prezydentury” (Kraków 2013). Perspektywę jednoczącą analizę systemową porządku demokratycznego ze studium z dziedziny myśli politycznej reprezentuje książka prof. M. Bankowicza pt. „Demokracja według T.G. Masaryka” (Kraków 2015). T.G. Masaryk, pierwszy prezydent Republiki Czechosłowackiej, jest autorem jednej z najbardziej doniosłych koncepcji demokracji, która w jego ujęciu staje się nie tylko rozwiązaniem ustrojowym i politycznym, lecz przede wszystkim nowoczesnym poglądem na świat, swoistym światopoglądem.

W odniesieniu do nurtu badań dotyczących autorytaryzmu i totalitaryzmu zwrócić trzeba uwagę na książkę prof. M. Bankowicza pt. „Kulisy totalitaryzmu. Polityczna teoria dyktatury proletariatu” (Kraków 1996). Praca ta przynosiła krytyczną analizę koncepcji dyktatury proletariatu rozwijanej na gruncie marksizmu i zwłaszcza leninizmu jako model władzy państwowej służącej represyjnemu zdławieniu pozostałości dawnych ustrojów politycznych i stabilizowaniu systemu komunistycznego. Rozprawa uzyskała bardzo wysokie oceny ze strony wielu wybitnych filozofów i filozofów polityki (m.in. ks. bp. prof. Józefa Życińskiego). W nurcie rozważań na temat państwa niedemokratycznego oraz autorytarnych i totalitarnych modeli władzy mieści się również książka pt. „Niedemokratyzmy” (Kraków 2011), która prezentuje różne aspekty funkcjonowania państwa autorytarnego i totalitarnego, a ponadto podejmuje problemy idei stojących u podstaw ustrojów niedemokratycznych. O krytycznych interpretacjach marksizmu, jako jednej z najważniejszych w historii doktryn politycznych refutacji demokracji i próbie zastąpienia jej ustrojem powszechnej szczęśliwości, który w praktyce przyniósł jednak niezmiennie represyjny system totalitarny traktuje książka prof. M. Bankowicza pt. „Krytycy marksizmu” (Kraków 2014). Miała ona także czeską edycję pt. „Kritikové marxismu” (Brno 2013). Do międzynarodowego obiegu naukowego weszła książka prof. M. Bankowicza poświęcona analizie zamachu stanu jako specyficznej metodzie osiągania władzy w państwie. Miała ona trzy edycje językowe: polską – „Zamach stanu. Studium teoretyczne” (Kraków 2009), czeską – „Státní převrat” (Praha 2010) oraz angielską – „Coup d’État. A Critical Theoretical Synthesis” (Frankfurt am Main-Berlin-Bern-Bruxelles-New York-Oxford-Wien 2012). Obszerny fragment książki był opublikowany na łamach znanego rosyjskiego czasopisma naukowego "Konfliktologia". Książka o zmachu stanu jest polecana jako lektura na studiach politologicznych na kilku zagranicznych uniwersytetach, w tym amerykańskich.

Badania prof. Marka Bankowicz w obszarze zagadnień przywództwa politycznego, zarówno w demokratycznym, jak i niedemokratycznym środowisku politycznym, zaowocowały m.in. książką pt. „Przywódcy polityczni współczesnego świata. Mężowie stanu, demokraci i tyrani” (Kraków 2007). Praca ta ukazuje sylwetki 32 przywódców politycznych współczesnego świata, starając się zarazem uchwycić mechanizmy osiągania władzy i jej utrzymywania, a także naświetlić cechy osobowościowe umożliwiające skuteczne działanie polityczne. Bardziej szczegółową charakterystykę tej pracy zawiera osobny autoreferat, jej poświęcony.

Listę głównych obszarów zainteresowań naukowych prof. Marka Bankowicza kończy problematyka najnowszej historii politycznej. Na ten temat napisał szereg artykułów naukowych, jest również współautorem obszernych książek poświęconych historii politycznej XX wieku o charakterze encyklopedyczno-słownikowym, jak „Słownik historii XX wieku”(Kraków 1993), „Leksykon historii XX wieku” (Kraków 1996), „Ilustrowany leksykon historii XX wieku” (Kraków 2000) i „Słownik historii politycznej świata 1901-2005” (Kraków 2006), które ukazywały się w dużych nakładach i są powszechnie znane. W tym obszarze najważniejszym wszelako osiągnięciem prof. M. Bankowicza jest współautorstwo i zarazem redakcja naukowa dwutomowej pracy pt. „Historia polityczna świata XX wieku” (Kraków 2004). Ta monumentalna książka (ok. 3000 stron znormalizowanego maszynopisu) jest najobszerniejszym w języku polskim, i w ogóle jednym z najobszerniejszych na świecie, opracowaniem dziejów politycznych świata w latach 1901-2000. Jej pojawienie się stało się wydarzeniem wydawniczym szeroko komentowanym w świecie nauki oraz w mediach.

Wybrane publikacje naukowe:

  1. System polityczny Singapuru, Kraków 2005
  2. Demokracja, Kraków 2006
  3. Przywódcy polityczni współczesnego świata, Kraków 2007
  4. Zamach stanu, Kraków 2009
  5. Státní převrat, Praga 2010
  6. Transformacje konstytucyjnych systemów władzy państwowej w Europie Środkowej, Kraków 2010
  7. Niedemokratyzmy, Kraków 2011
  8. Coup d'État. A Critical Theoretical Synthesis, Frankfurt am Main-Berlin-Bern-Bruxelles-New York-Oxford-Wien 2012.
  9. Prezydentury, Kraków 2013.
  10. Krytycy marksizmu, Kraków 2014.
  11. Demokracja według T.G. Masaryka, Kraków 2015.
  12. Maestro politologii. Eksploracje polityki Giovanniego Sartoriego, Kraków 2018.
  13. Co je politika a jak ji zkoumat? Politická věda Giovanniho Sartoriho (razem z M. Kubátem), Brno 2021.